این مقاله ادامه "آناتومی ساعد - عضلات - قسمت اول" است.

عضلاتی که موجب حرکت مچ و انگشتان دست میشوند در ناحیه ساعد قرار دارند.
این عضلات به سه دسته تقسیم میشوند.

عضلات لایه سطحی پشت ساعد

عضلات این لایه در بالا به اپی کندیل خارجی استخوان بازو میچسبند و شامل پنج عضله هستند.

اکستانسور مچ دست در طرف رادیال (کوتاه) Extensor carpi radialis brevis

تاندون این عضله در پایین به قاعده متاکارپ دوم چسبیده و بجز دورسی فلکشن مچ دست موجب انحراف آن به طرف رادیوس هم میشود.

اکستانسور مچ دست در طرف رادیال (بلند) Extensor carpi radialis longus

تاندون این عضله در پایین به قاعده متاکارپ سوم چسبیده و بجز دورسی فلکشن مچ دست موجب انحراف آن به طرف رادیوس هم میشود.

اکستانسور مچ دست در طرف اولنا Extensor carpi ulnaris

تاندون این عضله در پایین به قاعده متاکارپ پنجم چسبیده و بجز دورسی فلکشن مچ دست موجب انحراف آن به طرف اولنا هم میشود.

اکستانسور مشترک انگشتان Extensor digitorum communis

تاندون این عضله در پایین به سطح پشتی انگشتان 5-2 چسبیده و موجب باز شدن این انگشتان دست میشوند.

اکستانسور انگشت کوچک Extensor digiti minimi

تاندون این عضله در پایین به سطح پشتی انگشت پنجم دست چسبیده و موجب باز شدن این انگشت میشود.

عضلات لایه عمقی پشت ساعد

عضلات این لایه در بالا به سطح خلفی یا پشتی استخوان های رادیوس و اولنا میچسبند و شامل سه عضله است.

ابدکتور بلند شست Abductor pollicis longus

تاندون این عضله در پایین به قاعده متاکارپ پنجم متصل شده و شست را از کف دست دور میکند.

اکستانسور بلند شست Extensor polisis longus

تاندون این عضله در پایین به سطح پشتی بند انتهایی انگشت شست چسبیده و موجب باز شدن شست میشود.

اکستانسور انگشت سبابه Extensor indicis

تاندون این عضله در پایین به سطح پشتی انگشت سبابه چسبیده و موجب باز شدن انگشت سبابه میشود.

عضلات چرخاننده ساعد

این عضلات سه عدد هستند

سوپیناتور Supinator

این عضله عمقی است و در بالا به اپی کندیل خارجی چسبیده و در پایین به سطح خارجی بالای استخوان رادیوس متصل میشود. کار این عضله چرخاندن ساعد به خارج یا سوپینیشن است.

پروناتور ترس Pronator teres

این عضله سطحی است و در بالا به اپی کندیل داخلی چسبیده و در پایین به سطح خارجی استخوان رادیوس میچسبد. کار این عضله چرخاندن ساعد به داخل یا پرونیشن است.

پروناتور کوادراتوس Pronator quadrates

این عضله عمقی بوده و از سطح جلویی پایین استخوان رادیوس به سطح جلویی پایین استخوان اولنا میرود و کار آن چرخش ساعد به داخل یا پرونیشن است.

عضله براکیورادیالیس Brachioradialis

این عضله از بالای اپی کندیل خارجی استخوان بازو به سمت پایین آمده و تاندون آن به انتهای پایینی و خارجی استخوان رادیوس درست بالای سطح مفصلی مچ دس میچسبد. این عضلخ آرنج را خم میکند. این عضله وقتی دست در حالت سوپینیشن است آنرا پرونیت کرده و وقتی دست در حالت پرونیشن است آنرا سوپینیت میکند.

عضله انکونئوس Anconeous

این عضله در واقع ادامه عضله سه سر بازو بوده و در سطح پشتی مفصل آرنج در بالاترین قسمت ساعد قرار گرفته است. این عضله هم مانند عضله سه سر آرنج را باز میکند.

عضلاتی که موجب حرکت مچ و انگشتان دست میشوند در ناحیه ساعد قرار دارند. این عضلات از اپی کندیل داخلی یا خارجی استخوان بازو و یا از استخوان های رادیوس یا اولنا شروع شده و به پایین میایند و در ناحیه مچ دست تبدیل به تاندون میشوند. بعضی از این تاندون ها به استخوان های مچ و یا کف دست چسبیده و موجب حرکت مفاصل مچ دست میشوند و بعضی دیگر ار مچ عبور کرده و به استخوان های انگشتان چسبیده و موجب حرکات مفاصل انگشتان دست میشوند. حجم اصلی این عضلات در بالای ساعد بوده و هرچه به پایین ساعد میرسند از توده عضلانی آنها کاسته شده و بتدریج تبدیل به تاندون میشوند.

این عضلات به سه دسته تقسیم میشوند.

عضلات سطح ولار یا قدامی ساعد در سه لایه سطحی، حد واسط و عمقی قرار دارند. اکثر اینها عضلات فلکسور یا خم کننده هستند. منظور از خم کننده اینست که بر اثر فعالیت عضله، مچ دست در جهتی خم میشود که کف دست به جلوی ساعد نزدیک تر شده و یا انگشتان دست خم میشوند.

عضلات لایه سطحی ولار ساعد

این عضلات در زیر پوست قرار دارند و در بالا به اپی کندیل انتهای پایینی استخوان بازو میچسبند. عضلات لایه سطحی ساعد عبارتند از

فلکسور مچ دست در طرف رادیال Flexor carpi radialis

تاندون این عضله در پایین به قاعده متاکارپ (استخوان کف دستی) دوم (قاعده متاکارپ قسمتی از آن است که به مچ دست نزدیک تر است) چسبیده و بجز خم کردن مچ دست موجب انحراف آن به سمت رادیال هم میشود.

پالماریس لانگوس Palmaris longus

تاندون این عضله در پایین به فاشیای کف دست چسبیده و موجب خم شدن مچ دست میشود.

فلکسور مچ دست در طرف اولنا Flexor carpi ulnaris

تاندون این عضله در پایین به قاعده متاکارپ پنجم چسبیده و بجز خم کردن مچ دست موجب انحراف آن به سمت اولنا هم میشود.

عضله لایه حد واسط ولار ساعد

عضلات لایه عمقی ولار ساعد

عضلات این لایه به سطح جلویی استخوان های رادیوس و اولنا میچسبند و شامل دو عضله هستند.

فلکسور عمقی انگشتان Flexor digitorum profundus

تاندون این عضله در پایین به بند دیستال (انتهایی) انگشتان 5-2 دست میچسبد و موجب خم کردن بند انتهایی انگشتان دست میشود

فلکسور بلند شست Flexor pollisis longus

تاندون این عضله در پایین به بند انتهایی انگشت شست دست چسبیده و موجب خم کردن شست میشود.

 ادامه مطلب را در مقاله "آناتومی ساعد - عضلات - قسمت دوم" مطالعه کنید.

شربان بازویی یا براکیال بعد از عبور از مفصل آرنج به دو شاخه تقسیم میشود شاخه ای که در طرف استخوان رادیوس یا زند زبرین قرار گرفته را شریان رادیال و شاخه ای را که در طرف داخلی قرار گرفته شریان اولنار مینامند. از شریان های رادیال و اولنار ساخه های فرعی جدا میشود که به یکدیگر یا با شریان بازویی متصل میشوند.

 در زیر وریدهای سطحی ساعد از روی پوست دیده میشوند.

انتهای بالایی استخوان اولنا به سمت پشت و بالا رفته و یک زائده قوسی شکل را میسازد که به آن اولکرانون Olecranon میگویند. سطح قدامی یا جلویی زائده اولکرانون بصورت مقعر بوده و پوشیده از غضروف مفصلی است. به این تقعر ناچ تروکلئار Troclear notch هم میگویند. به سطح پشتی زائده اولکرانون تاندون عضله سه سر بازویی میچسبد.

بالاترین قسمت استخوان اولنا در قسمت جلو کمی برجسته شده و زائده کورونوئید Coronoid process را میسازد. سطح خارج بالاترین قسمت استخوان اولنا مقعر بوده و به آن رادیال ناچ Radial notch میگویند. در داخل رادیال ناچ سر استخوان رادیوس قرار گرفته و مفصل رادیواولنار بالایی یا پرگزیمال را میسازد.

پایینترین قسمت استخوان اولنا کمی برجسته شده و به آن سر استخوان میگویند. در پایینترین قسمت سر استخوان اولنا یک برجستگی به نام زائده استیلوئید یا نیزه ای استخوان اولنا styloid process of ulna قرار دارد.

ساعد Forearm قسمتی از اندام فوقانی Upper limb است که بین مفاصل آرنج Elbow و مچ دست Wrist قرار گرفته است. ساعد از دو استخوان رادیوس Radius (زند زبرین) و اولنا Ulna (زند زیرین) تشکیل شده است. این دو استخوان در کنار یکدیگر قرار گرفته و در سه ناحیه با یکدیگر مفصل میشوند که عبارتند از

مفصل رادیواولنار پرگزیمال Proximal radioulnar joint

این مفصل از قرار گرفتن سر استخوان رادیوس در سطح مقعر بالایی استخوان اولنا به نام رادیال ناچ بوجود میاید. لیگامان آنولر که دور سر استخوان رادیوس قرار گرفته است به جلو و عقب رادیال ناچ متصل شده و اسنخوان های رادیوس و اولنار را در این مفصل در کنار هم نگه میدارد.

مفصل رادیواولنار دیستال Distal radioulnar joint

این مفصل از قرار رفتن سر استخوان اولنا در سطح مقعر پایینی استخوان رادیوس به نام اولنار ناچ بوجود میاید. لیگامان رادیواولنار ولار در قدام این مفصل و لیگامان رادیواولنار دورسال در پشت این مفصل قرار گرفته و آن را پایدار میکنند.

پرده بین استخوانی یا مامبران اینتراوسئوس Interosseous membrane

این یک پرده بافتی پهن و نازک است که در بین استخوان های رادیوس و اولنا و در سه چهارم پایینی آنها قرار گرفته است.

وظیفه این سه مفصل برقراری امکان چرخش استخوان رادیوس حول استخوان اولنا است.
بر روی این استخوان ها عضلات ساعد قرار گرفته و در بین عضلات عروق و اعصاب قرار دارند.
استخوان رادیوس یا زند زبرین در طرف خارجی یا لترال ساعد یعنی در طرفی که شست دست وجود دارد قرار گرفته است و استخوان اولنا در طرف انگشت کوچک یا در طرف داخل یا مدیال ساعد است.

 یکی از مهمترین روش های تشخیصی برای بررسی ضایعات مفصل آرنج تصویربرداری است. تصویربرداری از مفصل میتواند به روش های گوناگونی مانند رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن، ام آر آی، اسکن رادیوایزوتوپ، سونوگرافی یا روش های دیگر انجام گیرد ولی مهم ترین آنها استفاده از رادیوگرافی ساده است. وقتی پزشک تصمیم به تصویربرداری از آرنج میگیرد اولین روش مورد استفاده رادیوگرافی ساده است و قبل از هر روش پیچیده تر مانند سی تی اسکن یا ام آر آی باید رادیوگرافی ساده انجام شود. بسیاری اطلاعات ممکن است در یک رادیوگرافی ساده دیده شود که در سی تی اسکن یا ام آر آی دیده نمیشود. از مزایای دیگر این روش تصویربرداری کم بوده هزینه آن و راحتی تهیه آن است.

برای انجام یک رادیوگرافی ساده از مفصل آرنج معمولا اشعه ایکس را از دو جهت مفصل میتابانند. یک بار اشعه از جلو به مفصل تابیده میشود و کاست رادیوگرافی را در پشت آرنج قرار میدهند که به این تصویر بدست آمده تصویر رخ آرنج یا تصویر Anteroposterior یا به اختصار AP میگویند و بار دیگر اشعه را از کنار به مقصل میتابانند که به آن نمای نیمرخ یا Lateral میگویند. گاهی اوقات برای بررسی بیشتر لازم میشود تا از مفصل آرنج نماهای مایل گرفته شود.

 در تصاویر زیر رادیوگرافی های طبیعی مفصل آرنج دیده میشود. تصاویر رادیوگرافی مفصل آرنج در بزرگسالان و بچه ها تفاوت هایی با یکدیگر دارد که این تفاوت ها هم در تصاویر نشان داده شده است.

                                           رادیوگرافی های رخ و نیمرخ مفصل آرنج

                                                             رادیوگرافی رخ مفصل آرنج

                                                             رادیوگرافی نیمرخ مفصل آرنج

"دکتر مهرداد منصوری"

مفصل آرنج محل تلاقی سه استخوان است. در بالا استخوان بازو یا هومروس Humerus قرار دارد و در پایین دو استخوان ساعد در کنار آن قرار می‌گیرند. استخوان زند زبرین یا رادیوس Radius در قسمت خارج یعنی در طرفی که شست دست قرار گرفته است و استخوان زند زیرین یا اولنا Ulna در سمت داخل یعنی در طرفی که انگشت کوچک دست قرار گرفته است.

اعصاب

سه عصب عمده از اطراف مفصل آرنج عبور می‌کنند و از بازو به ساعد می‌روند. این اعصاب عبارتند از

عصب رادیال Radial nerve

این عصب از سمت جلویی و خارجی مفصل آرنج عبور می‌کند و موجب فعالیت عضلات باز کننده ساعد می‌شود.

عصب مدیان Median nerve

این عصب از سمت جلویی مفصل آرنج عبور کرده و موجب فعالیت قسمتی از عضلات ساعد و دست می‌شود.

عصب اولنار Ulnar nerve

این عصب از پشت اپی کندیل داخلی استخوان بازو عبور می‌کند. اگر آرنج خود را صاف و مستقیم نگه دارید می‌توانید با نوک انگشتان خود این عصب را به صورت یک طناب نازک در پشت برجستگی داخلی آرنج خود و در زیر پوست لمس کنید.

عروق

شریان یا سرخ رگ عمده بازو شریان بازویی یا براکیال است. این شریان از جلوی آرنج عبور کرده و کمی پایین‌تر از آن به دو شریان رادیال و اولنار تقسیم می‌شود. شریان رادیال در سمت خارج و شریان اولنار در سمت داخل قرار دارد. شریان‌های فرعی دیگری هم در اطراف آرنج از این شریان‌های اصلی منشعب می‌شوند که به آنها شریان‌های کلترال Collateral arteries میگویند. وریدها یا سیاهرگ‌های آرنج هم در کنار شریان‌های آن عبور کرده و همنام آنها هستند.

مفصل آرنج محل تلاقی سه استخوان است. در بالا استخوان بازو یا هومروس Humerus قرار دارد و در پایین دو استخوان ساعد در کنار آن قرار می‌گیرند. استخوان زند زبرین یا رادیوس Radius در قسمت خارج یعنی در طرفی که شست دست قرار گرفته است و استخوان زند زیرین یا اولنا Ulna در سمت داخل یعنی در طرفی که انگشت کوچک دست قرار گرفته است.

بورس

بورس‌ها Bursa کیسه‌های نازکی هستند که سطح داخلی آن‌ها با پرده سینوویال پوشیده شده و در درون آنها کمی مایع سینوویال قرار دارد. برای تجسم این ساختمان‌ها یک کیسه فریزر را در نظر بگیرید که داخل آن کمی روغن مایع ریخته و لبه آن‌را دوخته‌اید. در این وضعیت دو سطح این کیسه فریزر به راحتی روی هم سر می‌خورند. کیسه بورس هم همین‌طور عمل می‌کند. بورس‌ها در مناطق مختلفی در اطراف مفاصل آرنج قرار گرفته‌اند. بعضی از آنها بزرگ و بعضی دیگر کوچک هستند. بورس‌ها در جاهایی قرار گرفته‌اند که دو ساختمان باید روی هم بلغزند. این بورس موجب می‌شود لغزش عضلات بر روی استخوان راحت‌تر انجام شود.

تاندون

در انتهای عضله بافت طناب مانند و بسیار محکمی به نام تاندون یا زردپی قرار گرفته است که در واقع حد واسط اتصال عضله به استخوان است. عضلات با واسطه تاندون ها استخوان‌ها را حرکت می‌دهند. چهار تاندون مهم در ناحیه آرنج وجود دارد که عبارتند از

تاندون عضله دو سر بازویی

این تاندون که از جلوی مفصل آرنج عبور می‌کند پایین‌ترین قسمت عضله دو سر بازویی است و به ناحیه خاصی از بالای استخوان رادیوس که به آن تویروزیته یا توبرکل رادیوس Radial tuberosity میگویند متصل می‌شود. توبروزیته رادیوس کمی پایین‌تر از سر استخوان رادیوس قرار گرفته است.

تاندون عضله سه سر بازویی

این تاندون که از پشت مفصل آرنج عبور می‌کند پایین‌ترین قسمت عضله سه سر بازویی است و به زائده اولکرانون می‌چسبد.

تاندون مشترک عضلات خم کننده مچ دست

عضلات خم کننده یا فلکسور Flexor muscles ساعد دسته‌ای از عضلات هستند که در سمت داخلی ساعد قرار گرفته‌اند. وظیفه عمده این عضلات خم کردن مچ دست به سمت کف دستی است (وقتی سعی می‌کنید نوک انگشتان خود را به مفصل شانه همان طرف برسانید در واقع مفصل مچ شما خم شده است). این عضلات در قسمت بالا یک تاندون مشترک دارند که به اپی کندیل استخوان بازو می‌چسبد.

تاندون مشترک عضلات باز کننده مچ دست

عضلات باز کننده یا فلکسور Extensor muscles ساعد دسته‌ای از عضلات هستند که در سمت خارجی ساعد قرار گرفته‌اند. وظیفه عمده این عضلات باز کردن مچ دست به سمت پشت دستی است (وقتی سعی می‌کنید دست خود را به سمت جلو می‌برید تا کسی چیزی را در کف دست شما قرار دهد در واقع مچ دست شما باز شده است). این عضلات در قسمت بالا یک تاندون مشترک دارند که به سطح خارجی کندیل خارجی استخوان بازو می‌چسبد.

رباط ( لیگامان )

رباط‌ها یا لیگامان ها نوارهای بافتی کلفت و محکمی هستند که در اطراف و روی کپسول مفصلی قرار دارند. یک سر این نوارها در بالا به یک استخوان می‌چسبد و سر دیگر آنها در پایین به استخوان دیگر می‌چسبد. این رباط‌ها در واقع به کپسول مفصل چسبیده‌اند و جزئی از آن شده‌اند. وظیفه عمده رباط‌ها اینست که اطراف مفصل را محکم بگیرند تا در نرود. پس این‌ها موجب پایداری مفصل می‌شوند. بر روی تمامی مفاصلی که در ناحیه آرنج هستند رباط‌هایی برای تقویت کپسول مفصلی وجود دارند ولی بعضی رباط‌های دیگر هم هستند که از کپسول مفصلی دور هستند. آرنج دو رباط مهم دارد. این رباط‌ها در سمت داخل و خارج آرنج قرار گرفته و به آنها رباط‌های کلترال Collaterl ligaments میگویند.

رباط کلترال داخلی Medial collateral ligament

این رباط دو قسمت قدامی و خلقی دارد. هر دو این قسمت‌ها در بالا به اپی کندیل داخلی استخوان بازو می‌چسبند و در پایین به سطح داخلی بالای استخوان اولنا متصل می‌شوند. وظیفه این رباط حفظ پایداری مفصل آرنج در سمت داخل است. این رباط اجازه نمی‌دهد تا ساعد در محل مفصل آرنج از بدن دور شود.

رباط کلترال خارجی Lateral collateral ligament

این رباط از سطح خارجی پایین استخوان بازو یا به عبارت دیگر سطح خارجی کندیل خارجی بازو شروع شده و در پایین به رباط حلقوی یا آنولر می‌چسبد. وظیفه این رباط حفظ پایداری مفصل آرنج در سمت خارج است. این رباط اجازه نمی‌دهد تا ساعد در محل مفصل آرنج به بدن نزدیک شود.

رباط حلقوی یا آنولر Annular ligament

این رباط دور سر استخوان رادیوس قرار گرفته و دو سر آن به جلو و عقب سمت خارجی ناچ سمی لونار استخوان اولنا متصل می‌شود. وظیفه این رباط اینست که سر استخوان رادیوس را در کنار استخوان اولنار حفظ کند به طوری که به آن اجازه حرکت محوری هم بدهد.

غضروف

سطح رویی کاپیتلوم، تروکلئار، سطح داخلی ناچ سمی لونار و سطح بالایی سر استخوان رادیوس با غضروف هیالن پوشیده شده است. غضروف به صورت لایه صاف و لغزنده و سفید رنگی است و وظیفه آن تسهیل حرکت در مفصل است. غضروف مفصلی با ایجاد کردن یک لایه صاف و لغزند موجب می‌شود تا استخوان‌های تشکیل دهنده مفصل به راحتی روی یکدیگر حرکت کنند.

کپسول مفصل

کپسول مفصل یک پرده بافتی کلفت و محکم به شکل کیسه است که دور تا دور مفصل آرنج را گرفته است. دو سر این کیسه باز است و در واقع به شکل یک بشکه استوانه‌ای بدون دو قاعده بالا و پایین است. دایره بالای این کیسه استوانه‌ای به دور تا دور پایین‌ترین قسمت استخوان بازو می‌چسبد و دایره پایین آن به دور تا دور گردن استخوان‌های رادیوس و اولنا متصل می‌شوند. بدین صورت یک فضای کاملاً بسته به وجود میاید که در درون آن انتهای پایینی استخوان بازو و انتهای بالایی استخوان‌های رادیوس و اولنا قرار دارند.

لایه سینوویال

لایه یا پرده سینوویال Synovial membrane یک پرده نازک است که مانند فرش سطح داخلی کپسول مفصلی را پوشانیده است. وظیفه این لایه ترشح مایع سینوویال است.

مایع سینوویال

مایع سینوویال Synovial fluid مایع شفاف و غلیظ و لزجی مانند سفیده تخم مرغ است که به توسط پرده سینوویال ترشح می‌شود. این مایع دو وظیفه عمده دارد

•   مایع سینوویال سطح روی غضروف مفصل را لزج و سر و لغزنده می‌کند. این کار مثل روغن کاری ماشین‌هاست و موجب می‌شود تا مفصل راحت‌تر حرکت کند.

•   مایع سینوویال سرشار از مواد غذایی و اکسیژن است. غضروف رگ خونی ندارد و تغذیه سلول‌های آن به توسط انتشار اکسیژن و مواد غذایی از مایع سینوویال است.

مفصل آرنج محل تلاقی سه استخوان است. در بالا استخوان بازو یا هومروس Humerus قرار دارد و در پایین دو استخوان ساعد در کنار آن قرار می‌گیرند. استخوان زند زبرین یا رادیوس Radius در قسمت خارج یعنی در طرفی که شست دست قرار گرفته است و استخوان زند زیرین یا اولنا Ulna در سمت داخل یعنی در طرفی که انگشت کوچک دست قرار گرفته است.

انتهای پایینی استخوان بازو در محل مفصل آرنج کاملاً حجیم شده و برجستگی پیدا می‌کند. می‌توان این برجستگی انتهایی را به دو ناحیه کلی تقسیم کرد. قسمت خارجی این برجستگی را کندیل خارجی Lateral condyle و قسمت داخلی آن را کندیل داخلی Medial condyle میگویند. چسبیده به قسمت داخلی کندیل داخلی یک برجستگی دیگر وجود دارد که به آن اپی کندیل داخلی Medial epicondyle میگویند.
 

بین کندیل خارجی و داخلی، شکل استخوان تغییر کرده و به شکل یک قرقره درمیاید. این ساختمان را قرقره یا تروکلئا Troclea میگویند. سطح قدام و زیر و خلف قرقره پوشیده از غضروف مفصلی است و با قسمت بالایی استخوان زند زیرین یا اولنا مفصل می‌شود. قسمتی از استخوان اولنا که با تروکلئا مفصل می‌شود را فرورفتگی یا ناچ سمی لونار Semilunar notch میگویند. سطح جلویی و پایینی کندیل خارجی کمی برجسته‌تر بوده و پوشیده از غضروف است. این قسمت را کاپیتلوم Capitulum میگویند و با سر استخوان رادیوس مفصل می‌شود.

بالای کاپیتلوم در سمت جلو، یک فرورفتگی به نام حفره رادیال یا رادیال فوسا Radial fossa وجود دارد که وقتی مفصل آرنج کاملاً خم می‌شود سر استخوان رادیوس در آن قرار می‌گیرد. در بالای کاپیتلوم در سمت جلو یک فرورفتگی به نام کورونویید فوسا Coronoid fossa وجود دارد که وقتی مفصل آرنج کاملاً خم می‌شود زائده کورونویید Coronoid process در آن قرار می‌گیرد. در بالای تروکلئا در سمت پشت یک فرورفتگی عمیق به نام فوسای اولکرانون Olecranon fossa وجود دارد که وقتی آرنج کاملاً صاف می‌شود زائده اولکرانون Olecranon process در آن قرار می‌گیرد.

قسمت بالایی استخوان زند زیرین یا اولنا به شکل حرف F است. این شکل خاص فضایی موجب می‌شود تا یک نیم دایره استخوانی در بالاترین قسمت استخوان اولنا به وجود آید. این نیم دایره را ناچ سمی لونار یا ناچ تروکلئار میگویند. ناچ سمی لونار در کنار قرقره استخوان بازو قرار گرفته و یک مفصل لولایی به نام مفصل هومرواولنار Humeroulnar را درست می‌کند. سطح داخلی یا مقعر این نیم دایره پوشیده از غضروف مفصلی است. این نیم دایره دو لبه بالایی و پایینی دارد. لبه بالایی آن که بزرگ‌تر است را اولکرانون Olecranon و زائده پایینی آن‌را که در کورونویید Coronoid میگویند.

سمت بالایی استخوان زند بالایی یا رادیوس یک برجستگی دارد که به آن سر استخوان رادیوس میگویند. محل اتصال سر استخوان رادیوس به تنه آن را گردن رادیوس میگویند. سر استخوان رادیوس به شکل یک دیسک دایره‌ای بوده و پوشیده از غضروف مفصلی است. سطح بالایی این دیسک مقعر است. سطح مقعر سر استخوان رادیوس در کنار سطح محدب کاپیتلوم استخوان بازو قرار گرفته و مفصل هومرورادیال Humeroradial را درست می‌کند.

در کناره خارجی نیم دایره سمی لونار یک فرورفتگی مقعر وجود دارد که سر دیسکی شکل استخوان رادیوس در کنار آن قرار گرفته و مفصل دیگری را به نام مفصل رادیواولنار بالایی Proximal radioulnar joint را درست می‌کند.

مفصل آرنج

با توضیحات داده شده به خوبی مشخص می‌شود که در ناحیه آرنج سه مفصل وجود دارد

مفصل هومرواولنار Humeroulnar

این مفصل در بین استخوان بازو و اولنا است. این مفصل که مهم‌ترین و حجیم ترین قسمت آرنج است یک مفصل لولایی است و موجب می‌شود تا آرنج حرکتی به صورت خم و راست شدن داشته باشد. مفصل هومرواولنار در سمت داخلی آرنج یعنی سمتی است که انگشت کوچک دست قرار گرفته است.

مفصل هومرورادیال Humeroradial

این مفصل در بین استخوان بازو و رادیوس است. این مفصل در سمت خارجی آرنج یعنی سمتی است که انگشت شست قرار گرفته است. این مفصل هم حرکات لولایی داشته و موجب می‌شود آرنج خم و باز شود و هم حرکات محوری یا Pivot دارد به این معنی که اجازه می‌دهد استخوان رادیوس حول محور طولی خود بچرخد. این چرخش اجازه می‌دهد تا ساعد حرکت‌هایی به نام سوپیناسیون Supination و پروناسیون Pronation داشته باشد. حرکت سوپیناسیون حرکتی است که وقتی فرد ایستاده و آرنج خود را 90 درجه خم کرده است کف دست به سمت آسمان یا سقف قرار می‌گیرد. در همین حالت اگر پشت دست به سمت آسمان یا سقف قرار گیرد به حرکت ایجاد شده پروناسیون میگویند.

 مفصل رادیواولنار بالایی Proximal radioulnar joint

این مفصل در بین استخوان رادیوس و اولنا در سمت بالا است. استخوان رادیوس و اولنا دو استخوان بلند هستند که در ساعد در کنار هم قرار گرفته و در سه ناحیه بالا، وسط و پایین با هم مفصل می‌شوند. مفصل رادیواولنار بالایی موجب حرکات سوپیناسیون و پروناسیون ساعد می‌شوند.

شریان اصلی بازو شریان بازویی یا براکیال Brachial artery است. این شریان در واقع همان ادامه شریان آگزیلری است که در ناحیه شانه قرار دارد. در موقع اندازه گیری فشار خون در هنگامی که بازوبند در دور بازو بسته می‌شود در واقع فشار خونی که در شریان بازویی قرار دارد اندازه گیری می‌شود.

چهار عصب عمده اندام فوقانی عبارتند از

این چهار عصب از شبکه بازویی منشعب می‌شوند. شبکه بازویی یک شبکه متشکل از اعصابی است که به هم متصل می‌شوند. منشا این شبکه از ریشه‌های عصبی است که عمدتا از بین مهره‌های گردن خارج می‌شوند و خروجی این شبکه هم اعصابی است که چهار عصب ذکر شده مهم‌ترین آن‌ها هستند.
عصب موسکولوکوتانه از تنه خارجی شبکه بازویی منشعب می‌شود. این عصب در بازو موجب فعالیت سه عضله بی سپس و براکیالیس و کوراکوبراکیالیس می‌شود و در پایین‌تر از بازو حس قسمتی از پوست ساعد را تامین می‌کند.

 

عصب رادیال از تنه خلفی یا پشتی شبکه بازویی خارج شده و در بازو موجب فعالیت عضله سه سر بازویی می‌شود. این عصب در قسمت‌های بالایی بازو در سمت داخل بازو قرار دارد سپس هر چه پایین‌تر میاید به سمت پشت استخوان بازو می‌رود. چسبیده به استخوان کم کم استخوان را دور زده و در قسمت‌های پایین‌تر در سمت خارجی آرنج قرار می‌گیرد. این عصب در پایین‌تر از آرنج موجب حرکت تعدادی از عضلات ساعد و موجب حس قسمتی از دست می‌شود.

عصب‌های مدیان و اولنار بعد از خروج از شبکه بازویی در سمت داخلی بازو به سمت پایین میایند. این اعصاب در بازو کار خاصی انجام نداده و صرفا از بازو عبور کرده و به ساعد و دست می‌رسند. در ساعد و دست موجب حس و حرکت می‌شوند.

عضلات بازو در دو دسته قرار میگیرند. عضله قسمت پشت یا خلف بازو که به آن عضله سه سر یا تری سپس میگویند و سه عضله در جلو یا قدام بازو که عبارتند از

عضله دوسر بازویی یا بی سپس براکی Biceps brachii

عضله براکیالیس

عضله براکیالیس در زیر عضله بی سپس و در واقع در بین بی سپس و استخوان بازو قرار دارد. عضله براکیالیس به سطح جلویی استخوان بازو میچسبد و سپس به طرف پایین آمده و در زیر مفصل آرنج به قسمت بالایی و جلویی استخوان زند زیرین یا اولنا درست در محل زائده کورونویید میچسبد. عضله براکیالیس موجب فلکشن یا خم شدن مفصل آرنج میشود.

عضله کوراکوبراکیالیس

این عضله که از دو عضله قبلی کوچک‌تر است در بالا به زائده کوراکویید استخوان کتف می‌چسبد سپس در قسمت داخلی بازو به پایین آمده و به لبه داخلی تنه استخوان بازو می‌چسبد. وظیفه این عضله به جلو بردن بازو و نزدیک کردن آن به تنه است.
کوراکوبراکیالیس می‌شود و در پایین‌تر از بازو حس قسمتی از پوست ساعد را تامین می‌کند.
 

عضله سه سر بازویی یا تری سپس براکی Triceps brachii

این عضله در پشت بازو قرار گرفته و در بالا سه سر تاندونی دارد. سر بلند آن از زیر حفره گلنویید شروع میشود. سر خارجی و داخلی آن به سطح بالایی و پشتی استخوان بازو در خارج و داخل آن میچسبد. این عضله در پایین به زائده اولکرانون استخوان زند زیرین یا اولنا میچسبد. 
انقباض این عضله موجب صاف و مستقیم شدن مفصل آرنج میشود. این عضله همچنین میتواند بازو را به پشت برده و به تنه نزدیک کند.

"دکتر مهرداد منصوری"

 یکی از مهمترین ابزارهای تشخیصی که برای بررسی ضایعات مفصل شانه از آن استفاده میشود تصویربرداری از مفصل است. تصویربرداری از مفصل شانه میتواند با استفاده از رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن، ام آر آی، اسکن رادیوایزوتوپ، سونوگرافی یا روش های دیگر انجام گیرد ولی مسلما رایج ترین آنها استفاده از رادیوگرافی ساده است. وقتی پزشک تصمیم به تصویربرداری از شانه میگیرد اولین روش مورد استفاده رادیوگرافی ساده است و قبل از هر روش پیچیده تر تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا ام آر آی باید رادیوگرافی ساده انجام شود. بسیاری اطلاعات ممکن است در یک رادیوگرافی ساده دیده شود که در سی تی اسکن یا ام آر آی دیده نمیشود. از مزایای دیگر این روش تصویربرداری کم بوده هزینه آن و راحتی تهیه آن است.

برای انجام یک رادیوگرافی ساده از ناحیه شانه معمولا اشعه ایکس را از جلو به مفصل میتابانند و کاست رادیوگرافی را در پشت شانه قرار میدهند. به این تصویر بدست آمده تصویر رخ شانه یا Anteroposterior یا به اختصار AP میگویند. رادیوگرافی از شانه از نماهای دیگر هم انجام میشود ولی در موارد خاص

در تصاویر زیر رادیوگرافی های طبیعی شانه دیده میشوند.

                                            رادیوگرافی رخ شانه در سنین قبل از بلوغ

اعصاب

ریشه های عصبی که از مهره های گردنی خارج میشود یک شیکه عصبی بنام شبکه بازویی را درست میکنند که اعصاب آن با عبور از زیر بغل به بازو و بقیه قسمت های اندام فوقانی میرسد. در مورد شبکه بازویی در مقالات دیگر بحث شده است. 
از اعصابی که از شبکه بازویی خارج میشوند چهار عصب در ناحیه شانه فعالیت میکنند یعنی حس و حرکات ناحیه شانه را تامین میکنند و بقیه آنها از شانه عبور کرده و به بقیه قسمت های اندام فوقانی میرسند.
 این اعصاب شانه عبارتند از

•   عصب آگزیلاری Axillary nerve

•   عصب سینه ای بلند Long thoracic nerve

•   عصب سوپرااسکاپولار Suprascapular nerve

•   عصب موسکولوکوتانه Musculocutaneous nerve

رگ ها

عضلات شانه از مهمترین عوامل پایدار کننده آن هستند. این عضلات سه دسته اند. عضلات سطحی، عضلات عمقی و عضلات بازو

عضلات بازو که از اطراف مفصل شانه عبور میکنند عبارتند از

عضله دوسر بازویی یا بی سپس براکی Biceps brachii

سر کوتاه تاندون عضله دو سر هم از بالا از نوک زائده کوراکوئید شروع شده و به پایین میاید. این دو سر در پایین تر به عضله دو سر بازویی متصل میشوند. عضله دو سر بازویی در پایین تبدیل به یک تاندون میشود که به قسمت بالایی استخوان زند زبرین یا رادیوس میچسبد. انقباض عضله دوسر بازویی موجب خم شدن ساعد بر روی بازو و همچنین چرخش خارجی ساعد میشود.

عضله سه سر بازویی یا تری سپس براکی Triceps brachii

این عضله در پشت بازو قرار گرفته و در بالا سه سر تاندونی دارد. سر بلند آن از زیر حفره گلنویید شروع میشود. سر خارجی و داخلی آن به سطح بالایی و پشتی استخوان بازو در خارج و داخل آن میچسبد. این عضله در پایین به زائده اولکرانون استخوان زند زیرین یا اولنا میچسبد.

انقباض این عضله موجب صاف و مستقیم شدن مفصل آرنج میشود. این عضله همچنین میتواند بازو را به پشت برده و به تنه نزدیک کند.

عضلات شانه از مهمترین عوامل پایدار کننده آن هستند. این عضلات سه دسته اند. عضلات سطحی، عضلات عمقی و عضلات بازو
عضلات لایه عمقی شانه عبارتند از :

مهمترین عضلات لایه عمقی، عضلات روتاتور کاف هستند. این ها چهار عضله اند که وظیفه عمده آنها نگه داشتن سر استخوان بازو در کنار حفره گلنویید است پس یکی از عوامل عمده حفظ پایداری مفصل شانه هستند. این عضلات همچنین میتوانند موجی بالا آمدن بازو در جهات مختلف و چرخش بازو شوند. 
این چهار عضله عبارتند از

سوپرااسپیناتوس Supraspinatus

در سطح پشتی صفحه استخوان کتف یک تیغه استخوانی عرضی وجود دارد که سطح پشتی کتف را به دو ناحیه فوقانی و تحتانی تقسیم میکند. این تیغه را اسپاین و ناحیه بالای آن را حفره سوپرااسپیناتوس مینامند. عضله سوپرااسپیناتوس از این ناحیه شروع میشود و در طرف دیگر به قسمت خارجی سر استخوان بازو درست جایی که غضروف مفصلی تمام میشود میچسبد. این عضله بازو را از کنار به بالا میبرد.

اینفرااسپیناتوس Infraspinatus

این عضله از یک طرف به سطح اینفرااسپیناتوس استخوان کتف یعنی سطحی که در پشت و زیر تیغه عرضی کتف قرار دارد میچسبد و در طرف دیگر به پشت توبروزیته بزرگ استخوان بازو میچسبد. این عضله بازو را به خارج میچرخاند.

ترس مینور Teres minor

این عضله از یک طرف به لبه پایین و خارجی استخوان کتف میچسبد و از طرف دیگر به پشت توبروزیته بزرگ استخوان بازو متصل میشود. این عضله با انقباض خود بازو را به خارج میچرخاند.

ساب اسکاپولاریس Subscapularis

این عضل از یک طرف به سطح قدامی یا جلویی صفحه استخوان کتف میچسبد و از طرف دیگر به توبروزیته کوچک استخوان بازو متصل میشود. انقباض این عضله موجب چرخش خارجی بازو میشود.

عضلات شانه از مهمترین عوامل پایدار کننده آن هستند. این عضلات سه دسته اند. عضلات سطحی، عضلات عمقی و عضلات بازو

عضلات سطحی
این عضلات عبارتند از :

عضله سینه ای بزرگ یا پکتورالیس ماژور Pectoralis Major

 این عضله از یک طرف به استخوان های ترقوه و جناغ متصل میشود و از طرف دیگر به لبه خارجی ناودان بازویی متصل میشود. انقباض آن موجب نزدیک شدن، خم شدن به جلو و چرخش داخلی بازو میشود.

عضله ذوزنقه یا تراپزیوس Trapezius

عضله تراپزیوس در پشت شانه است. این عضله بزرگ و پهن از یک طرف به پشت جمجمه و تعداد زیادی از مهره های گردنی و سینه ای میچسبد و از طرف دیگر به استخوان های ترقوه و کتف متصل میشود. وظیفه آن بالا بردن استخوان های ترقوه و کتف و در نتیجه بالا بردن کل شانه است.

عضله لاتیسموس دورسی Latissimus dorsi muscle

این عضله بزرک و پهن در پشت تنه قرار دارد. از یک طرف به مهره های سینه ای و کمری متصل میشود و از طرف دیگر به کف ناودان بازویی میچسبد. وظیفه آن نزدیک کردن، به عقب بردن و چرخش داخلی بازو است. این عضله همچنین میتواند با انقباض خود کل شانه را به پایین و عقب بکشد.

عضله دلتوئید Deltoid muscle

لایه سینوویال

مایع سینوویال

مایع سینوویال Synovial fluid مایع شفاف و غلیظ و لزجی مانند سفیده تخم مرغ است که به توسط پرده سینوویال ترشح میشود. این مایع دو وظیفه عمده دارد

لابروم

بورس

بورس ها Bursa کیسه های نازکی هستند که سطح داخلی آن ها با پرده سینوویال پوشیده شده و در درون آنها کمی مایع سینوویال قرار دارد. برای تجسم این ساختمان ها یک کیسه فریزر را در نظر بگیرید که داخل آن کمی روغن مایع ریخته و لبه آنرا دوخته اید. در این وضعیت دو سطح این کیسه فریزر به راحتی روی هم سر میخورند. کیسه بورس هم همینطور عمل میکند.

بورس ها در مناطق مختلفی در اطراف مفاصل شانه قرار گرفته اند. بعضی از آنها بزرگ و بعضی دیگر کوچک هستند. بورس ها در جاهایی قرار گرفته اند که دو ساختمان باید روی هم بلغزند. بطور مثال در محلی که تاندون عضله سوپرااسپیناتوس (قسمتی از روتاتور کاف) از زیر زائده آکرومیون عبور میکند بین عضله و استخوان یک بورس مهم قرار گرفته است. این بورس موجب میشود لغزش عضلات بر روی استخوان راحت تر انجام شود.

غضروف

کپسول مفصل

رباط ( لیگامان )

رباط ها یا لیگامان ها نوار های بافتی کلفت و محکمی هستند که در اطراف و روی کپسول مفصلی قرار دارند. یک سر این نوار ها در بالا به یک استخوان میچسبد و سر دیگر آنها در پایین به استخوان دیگر میچسبد. این رباط ها در واقع به کپسول مفصل چسبیده اند و جزئی از آن شده اند. وظیفه عمده رباط ها اینست که اطراف مفصل را محکم بگیرند تا در نرود.

رباط های گلنوهومرال Glenohumeral ligaments

این ها سه رباط فوقانی، وسطی و تحتانی هستند و وظیفه تقویت کپسول مفصل گلنوهومرال را دارند.

رباط کوراکوآکرومیال Coraco-acromial

این ریاط بین زائذه های کوراکویید و آکرومیون استخوان کتف قرار گرفته اند

رباط عرضی بازو Transverse Humeral ligament

این رباط بین دو توبروزیته کوچک و بزرگ بازو قرار گفته اند و موجب میشود تاندون یر بلند عضله دو سر بازو در داخل ناودان بازویی ثابت باقی بماند.

رباط آکرومیوکلاویکولر Acromioclavicular ligament

این رباط بین انتهای بیرونی استخوان ترقوه و زائده آکرومیون است و در واقع کپسول مفصل آکرومیوکلاویکولر را تقویت میکند

رباط کوراکوکلاویکولر Coracoclavicular ligament

دو رباط به نام های تراپزویید و کونوئید هستند که زائده کوراکویید استخوان کتف را به سطح زیرین استخوان ترقوه متصل میکنند.

مفصل گلنوهومرال Glenohumeral joint

مفصل آکرومیوکلاویکولر AC Acromioclavicular joint

این مفصل محلی است که استخوان ترقوه در کنار زائده آکرومیون که خود جزئی از استخوان کتف است قرار میگیرد.

مفصل استرنوکلاویکولر Sternoclavicular joint SC

این محل جایی است که استخوان ترقوه در کنار استخوان جناغ سینه Sternum قرار میگیرد.

مفصل اسکاپولوتوراسیک scapulothoracic joint

این مفصل در واقع بین صفحه استخوان کتف و سطح پشتی قفسه سینه قرار داشته و یک مفصل کاذب است. در واقع بین صفحه استخوان کتف و سطح پشتی قفسه سینه عضلاتی قرار دارند و استخوان کتف میتواند روی این عضلات بلغزد و در پشت قفسه سینه بالا و پایین برود. وقتی دست خود را کاملا به بالای سر میبریم بازو 180 درجه حرکت میکند. از این مقدار، 120 درجه آن یعنی دو سوم آن مربوط به حرکت مفصل گلنوهومرال بوده و 60 درجه یعنی یک سوم آن مربوط به حرکت مفصل اسکاپولوتوراسیک است.

شانه از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان درست شده است.

• استخوان کتف یا اسکاپولا Scapula در طرف پشت

• قسمت بالایی استخوان بازو یا هومروس Humerus در طرف خارج

• استخوان ترقوه یا کلاویکل Clavicle در طرف جلو

استخوان کتف

استخوان کتف یا اسکاپولا Scapula یک ساختمان پیچیده سه بعدی دارد ولی قسمت اعظم آن بصورت یک صفحه تقریبا تخت استخوانی به شکل مثلت است. این استخوان در قسمت پشت قفسه سینه قرار گرفته و روی دنده های 7-2 را از پشت میپوشاند. این صفحه استخوان حدود سی درجه به سمت جلو متمایل شده است. بر روی استخوان کتف حدود 17 عضله میچسبند.

در قسمت خارجی استخوان کتف یک حفره استخوانی کم عمق وجود دارد که به آن حفره گلنوئید Glenoid fossa میگویند. حفره گلنویید جایی است که با سر استخوان بازو مفصل شده و مفصل شانه را میسازد و سطح درونی آن پوشیده از غضروف است. در محل اتصال قسمت صفحه ای شکل استخوان کتف و قسمت گلنوئید، دو برجستگی استخوان دیگر هم وجود دارد. یکی از آنها در بالای حفره گلنویید قرار میگیرد و به آن زائده آکرومیون Acromion process میگویند و دیگری در جلوی حفره گلنوئید است و به آن زایده کوراکوئید Coracoid process میگویند.

استخوان ترقوه

ترقوه یا کلاویکل Clavicle استخوانی است به شکل S البته با انحنای کمتر که در جلوی قفسه سینه قرار گرفته است. این استخوان از طرف داخل با استخوان جناق مفصل میشود و در طرف خارج با زائده آکرومیون از استخوان کتف مفصل آکرومیوکلاویکولر را بوجود میاورد

استخوان بازو

بازو یا هومروس Humerus یک استخوان بلند است. بالاترین قسمت استخوان بازو به شکل گرد و کروی درآمده و به آن سر استخوان بازو میگویند. قسمتی از سر استخوان بازو پوشیده از غضروف است و این قسمت در مجاورت حفره گلنوئید قرار گرفته و با آن مفصل میشود. 
در زیر سر استخوان بازو دو برجستگی استخوانی وجود دارد. یکی از آنها در سطح خارجی بوده و به آن توبروزیته بزرگ Greater tubercle میگویند و دیگری که کوچکتر است در سطح جلویی قرار گرفته و به آن توبروزیته کوچک Lesser tubercle میگویند. بین این دو برجستگی یک شیار یا ناودان استخوانی به نام ناودان بازویی وجود دارد که محل عبور تاندون سر بلند عضله دو سر بازویی است. 
بین سر استخوان بازو و جایی که توبروزیته های بزرگ و کوچک قرار گرفته اند را گردن استخوان بازو مینامند.